Ο Χορτιάτης ανήκει στον Δήμο Πυλαίας - Χορτιάτη, με πληθυσμό περίπου 50.000 κατοίκων. Πρόκειται για μια περιοχή με μακραίωνη ιστορία, την οποία μαρτυρούν ελάχιστα μνημειακά υπολείμματα σήμερα.
Η ύπαρξη της μονής του Χορταΐτου μαρτυρείται σε βυζαντινές πηγές από τον 11ο αιώνα. Από το σημαντικό αυτό ιστορικό μνημείο, σήμερα σώζονται υπολείμματα τοιχοδομιών. Ο προγενέστερος βυζαντινός περίβολος, καθώς και η ίδια η μονή του Χορταΐτου καταστράφηκαν ολοσχερώς το 1424, από τον Μουράτ τον Β.΄
Το 1918, οι κάτοικοι του Χορτιάτη ιδρύουν την πρώτη ελληνική κοινότητα του χωριού, που αποτελεί και επίσημα ένα ελληνικό μακεδονικό χωριό. Η μικρή απόσταση που χωρίζει τον Χορτιάτη από το μεγάλο αστικό κέντρο τη Θεσσαλονίκη, θα γίνει ο συντελεστής ανάπτυξης του χωριού. Οι κάτοικοί του, εκτός από τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ασχολούνται επίσης με την υλοτομία και με την κατασκευή πάγου. Με τα προϊόντα της δουλειάς τους, ξύλα και πάγο κυρίως, τροφοδοτούν την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Πρόκειται για ένα αρκετά μεγάλο χωριό, το οποίο ανέπτυξε σημαντική δραστηριότητα σε όλους τους τομείς της αγροτικής κοινωνίας, που σταμάτησε, όμως, στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και ειδικότερα στα χρόνια της Γερμανικής Κατοχής. Αποκορύφωμα αυτής της μαύρης περιόδου υπήρξε για το Χορτιάτη η τραγωδία της 2ας Σεπτεμβρίου του 1944. Την ημέρα αυτή, λίγο πριν αποχωρήσουν τα γερμανικά στρατεύματα από τη Θεσσαλονίκη, συνέβη το ολοκαύτωμα του χωριού και των κατοίκων του, ως πράξη αντιποίνων για το θάνατο τριών γερμανών στρατιωτών σε μια συμπλοκή με τους αντάρτες λίγο πιο έξω από το χωριό. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ανθρώπων που διασώθηκαν από την τραγωδία αυτή, η θηριωδία των γερμανών και των συνεργατών τους υπήρξε μεγάλη.
Κάθε χρόνο τελείται επιμνημόσυνη δέηση για τους 149 ηρωικούς κατοίκους του Χορτιάτη που κάηκαν ζωντανοί, στα μνήμη των οποίων έχει ανεγερθεί μνημείο στην πλατεία του χωριού. Ο Φριτς Σούμπερτ - επί κεφαλής αξιωματικός των Γερμανών εκτελεστών - μετά τον πόλεμο δικάστηκε και εκτελέστηκε στην Αθήνα. Το 1960 στήθηκε μνημείο για την σφαγή στο κέντρο του χωριού Χορτιάτης και το 1998 ονομάστηκε «μαρτυρικό» με Προεδρικό Διάταγμα.
